Z historii wsi

Babice położone są na krawędzi Płaskowyżu Rybnickiego, opadającego ku dolinie Odry, w samym sercu ziemi raciborskiej, na zachodnim krańcu jednego z największych w Polsce parków krajobrazowych "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich", na trasie Rudy - Racibórz.
Wieś ta wchodzi obecnie w skład gminy Nędza. Od Raciborza, miasta powiatowego, dzieli ją 8 kilometrów, od miasta wojewódzkiego, Katowic, 85 km. Liczy około 700 mieszkańców. Parafia, która została na jej terenie utworzona, wchodzi w skład dekanatu Kuźnia Raciborska i jest najdalej na południe wysuniętą parafią diecezji gliwickiej. Sąsiednie parafie należą już do diecezji katowickiej (Adamowice, Raszczyce) i opolskiej (Markowice).
Na terenie Babic znajdują się kościół katolicki, cmentarz, Dom Parafialny im. Jana Pawła II, plebania, dziewiętnastowieczna kaplica, jedenaście przydrożnych krzyży, szkoła, przedszkole, dwa sklepy: prywatny i spółdzielczy, dom koła mniejszości niemieckiej, budynek Ochotniczej Straży Pożarnej, bar piwny, cztery prywatne zakłady usługowe (tapicerski, samochodowy, stolarski i ślusarski) oraz prywatny tartak. Jeszcze do połowy lat osiemdziesiątych kursowała, choć pod koniec już bardzo sporadycznie, kolejka wąskotorowa. Jej budowę ukończono w 1902 roku. Linia ta łączyła Racibórz z Gliwicami, a dla mieszkańców przez prawie sześćdziesiąt lat była jedynym publicznym środkiem lokomocji, za pomocą którego utrzymywali kontakt z całym regionem. Do 1945 roku w Babicach była mała stacja, która została zniszczona w trakcie działań wojennych (początek lutego 1945 r). Z Babic pochodzą ludzie, którzy w sposób znaczący przyczynili się do rozwoju kultury i nauki: Franciszek Godula - autor takich prac, jak: "Historia handlu i przemysłu Górnego Śląska", Historia Opola i okolic, Historia Raciborza i okolic; Jadwiga Kuska - profesor Śląskiej Akademii Medycznej, zastępca kierownika Kliniki Nefrologii. Z Babic również pochodzą trzej księża diecezjalni: Alfons Kuśka, Franciszek Paszek, Piotr Morciniec; dwaj zakonnicy: Antoni Kuśka TJ, Artur Sollich OFM, oraz siedem sióstr zakonnych: Patrycja Joanna Kalus, Neofita Angela Wallach, Nazaria Zofia Wallach, Transita Maria Wallach, Broniselda Jadwiga Jaschek, Teodora Albina Klima.
Jak doszło do powstania nazwy Babice?
Babice - to nazwa patronimiczna, czyli oznaczająca potomków lub poddanych człowieka, którego imię lub przezwisko z tą nazwą się wiąże. (Łaciński wyraz "patronimium" oznacza imię rodowe, nazwę utworzoną od imienia czy przezwiska ojca). Takie nazwy powstawały niegdyś na terenach rolniczych, nie zalesionych. I tak np. w bezpośrednim sąsiedztwie Babic leżą Adamowice, zawierające w swej nazwie imię Adam, Markowice - Marka, Raszczyce - Raszka, Szymocice - Szymona. Warto nadmienić, że na Górnym Śląsku jest około 500 nazw z przyrostkiem "- ice".
We wczesnym średniowieczu wytworzyła się specyficzna forma osadnictwa chłopskiego, która polegała na tym, że zwłaszcza na żyznych terenach rolniczych tworzyły się osady złożone z całych rodów, dziedziczone z dziada pradziada. Powstałym w ten sposób skupiskom ludności nadawano nazwy pochodzące od imienia od głowy rodu. Jeżeli przodka nazywano Babą, jego potomkowie dziedziczyli miano: Bab - icy /Babici/. Pierwotne nazwy ludzi tak się zrosły z zamieszkiwanym przez nich terenem, że zaczęły oznaczać już nie grupy mieszkańców, ale ich osady. Procesowi temu towarzyszyły zmiany gramatyczne, w wyniku których nazwa otrzymała nową końcówkę "-ice". Brzmiała ona teraz: Babice. Schematycznie można to ująć w następujący sposób:
BABA /przodek/ -> BABICI /potomkowie/ -> BABICE /osada/
Zmieniająca się przynależność polityczno-administracyjna Ziemi Raciborskiej a także rozwój języka powodowały pewne różnice w zapisie nazwy Babice. Rdzeń: Bab- przez stulecia pozostaje ten sam, natomiast modyfikacjom ulega końcówka "-ice"; pojawiają się formy: "-itz", "-itze", "-icz".
Najbardziej radykalna zmiana nastąpiła w 1936 roku. Wtedy to na mocy rozporządzenia Ministerstwa Finansów Rzeszy Niemieckiej z dnia 27 września 1934 r. w miejsce nazw polskiego pochodzenia, silnie zakorzenionych w lokalnych społecznościach, wprowadzano nowe - niemieckie - sztucznie utworzone. Akcja ta przeprowadzana była pod hasłem "Fort mit der polnischen fasade" ("Precz z polską fasadą"). Babice przemianowano wówczas na Jungbirken, jako że na terenie wioski rósł młody lasek brzozowy, Do pierwotnej nazwy powrócono w 1945 r.
Nazwa "Babice" ma bardzo stary rodowód. Już w bulli gnieźnieńskiej z 1136 roku zarejestrowano, co następuje: Również koło miasta sól [tzn. kopalnia soli] arcybiskupstwa, zwana Babica (babica nuncupatur) podlega tylko jego władzy. Również Jan Długosz wspomina o wiosce kościelnej położonej koło Oświęcimia - Babicze. Ustalenie najwcześniejszego zapisu nazwy wsi napotyka na pewne trudności. Badacz dziejów Raciborszczyzny, ks. Augustyn Weltzel w pracy "Geschichte der Stadt und Herrschaft Ratibor", powołując się na archiwum komory wrocławskiej, podaje, że 30 kwietnia 1402 roku książę Jan wspólnie ze swym bratem Mikołajem zwalniają rodzeństwo Miczkę i Jakosza ówczesnych właścicieli Babic z wszelkich podatków. Umieszcza więc pierwszy zapis nazwy wsi w 1402 rok. Znakomity językoznawca wrocławski, Stanisław Rospond w "Słowniku etymologicznym nazw geograficznych Śląska" podaje, że po raz pierwszy nazwa wsi została zanotowana w 1531 roku. Taka data figuruje również w "Kartotece słownika etymologicznych nazw geograficznych Śląska" Państwowego Instytutu Naukowego Instytutu Śląskiego w Opolu. Ze wspomnianego roku pochodzi m.in. dokument sporządzony przez bp. wrocławskiego Jakuba von Salza, z wykazem około 60 miejscowości, z których Kolegiata św. Krzyża w Opolu otrzymała dziesięciny. Wśród wymienionych tam osad figuruje również nazwa Babice.
Z "Urbarza ziem raciborskich" z 1567 r. dowiadujemy się, że mieszkańcy wioski zobowiązani byli w XVI w. do wykonywania robót wg ustawy o pańszczyźnie oraz do płacenia czynszu w wysokości 14 florenów, 3 groszy , 6 halerzy i składania daniny w postaci zboża, 58 kur, kopy jaj. W urbarzu zamieszczone są nazwiska objętych tymi wymogami włościan. Byli to: Marcin Krzystek, Wencel Boryczko, Jan Wewerka, Michał Kozubek, Jakub Cyran, Bieniek Rezdno, Wincent Zagrodnik, Marcin Kunat, Mika Kreczmar, Maciej Dolny, Jerzy Łukaszko, Wacław Płaskarz, Piotr Dziedzioch, Marcin Niewrzoł, Jan Sobek, Piotr Tatuś, Berthold Czyszczoniek, Mateusz Żwaka. Współcześnie w Babicach występują tylko dwa nazwiska, które pojawiają się w cytowanym dokumencie. Są to: Dziedzioch i Niewrzoł.
Od 1576 r. właścicielem Babic na dwadzieścia lat zostaje szlachcic Wiecza, który swoje władanie we wsi rozpoczyna od budowy karczmy. W roku 1687 archidiakon Kolegiaty św. Krzyża w Opolu, Martin Teophil Stephetius, dokonał wizytacji parafii św. Jadwigi w Markowicach. W swoim sprawozdaniu powizytacyjnym wspomniał również o Babicach, pisząc, iż wioska ta należy do parafii Markowice, gdzie wszyscy są katolikami i nie ma w niej żadnych heretyków. Już jednak dwieście lat później, jak podaje we wspomnianej pracy A. Weltzel, w Babicach żyło 16 protestantów. Do Babic należały niegdyś folwarki Kępa, Trawniki, staw Babiczok o powierzchni 2000 mórg, leśniczówka Łężczok, przysiółek Piaski, tartak, dwa młyny, torfownia. Świadczyły one w XIX w. usługi z pewnością nie tylko mieszkańcom Babic.
Wydarzenia polityczne i militarne dwóch pierwszych dekad XX wieku doprowadziły m.in. do podziału Górnego Śląska pomiędzy Polskę i Niemcy. W zorganizowanym w marcu 1921 roku plebiscycie, który m.in. zadecydował o przebiegu granic, udział wzięło 934 babiczan, z czego 436 oddało swój głos za Polską a 496 za Niemcami. (Dwa głosy oddano nieważnie) W III powstaniu śląskim, które wybuchło bezpośrednio po plebiscycie, brali udział również niektórzy mieszkańcy wsi. W Encyklopedii powstań śląskich widnieją tylko nazwiska dwóch mieszkańców Babic - uczestników tego wydarzenia. Byli to Walerian Krasek i Jan Jambor. Formalnego podziału Śląska dokonano w 1922 roku. Babice zostały włączone do państwa niemieckiego. Stały się wioską graniczną - tuż za nimi wytyczono granicę polsko-niemiecką. Taki stan trwał do roku 1939.

Armia Czerwona dotarła do Babic 2 lutego 1945 r. Walki o tę miejscowość trwały kilka dni. W tym czasie wszyscy mieszkańcy wsi, podzieleni na kilkanaście grup, ukrywali się w najbezpieczniejszych piwnicach. Po ostatecznym wypędzeniu armii niemieckiej zwycięzcy zmusili mieszkańców do ewakuacji, która rozpoczęła się 7 lutego 1945 roku. Po zajęciu 31 marca 1945 roku Raciborza przez wojska rosyjskie pod dowództwem gen. lejtn. Kuroczkina możliwy stał się powrót mieszkańców Babic do swoich domów. Zakończyła się więc dwumiesięczna ewakuacja, której droga wiodła przez Nędzę, Rudy, Pilchowice do Gliwic. Powracający z ewakuacji mieszkańcy oprócz zniszczeń zastali w Babicach nową sytuację polityczną - w wyniku układów międzynarodowych Śląsk znalazł się w granicach Polski. Do rangi wielkiego problemem urastał brak znajomości języka polskiego przez dzieci urodzone po 1933 roku. Z pierwszych lat powojennych w kronice Szkoły Podstawowej w Babicach zachowała się opinia na temat mieszkańców wsi: "Ludność miejscowa to rodowici Ślązacy, posiadający nazwiska zupełnie polskie, jednakże przekonani o dobrych stronach niemieckiego zarządu oraz przepojeni ideałami i propagandą niemiecką. Do szkoły polskiej i do nauczycieli odnoszą się źle. Dziatwa szkolna też zachowuje się jak mali źli ludzie, którzy co tylko polskie mogą zniszczyć. Widząc, że rodzice są też ducha przeciwnego utrudniają pracę w szkole."
Przedszkole
Pierwsze przedszkole w Babicach zostało zorganizowane w prywatnym domu Dziedziochów. Bardzo szybko
jednak przeniesiono je do sąsiedniego budynku, który był własnością Antoniego Kowaczka. W latach
trzydziestych wzniesiono budynek, w którym przedszkole mieści się do dziś. Pierwszą przedszkolanką
była Charlotte Biedermann. Po niej posadę te objęła Rita Pohl, którą do dzisiaj ciepło wspominają
dawni wychowankowie, (obecnie sześćdziesięcioletni), mówiąc o niej "Tante Rita". W czasie działań
wojennych budynek uległ zniszczeniu i pierwsze zajęcia prowadzone były w specjalnie na ten cel
przeznaczonej klasie babickiej szkoły. W kronice szkolnej czytamy: "Uporządkowano jedną salę
na dole, gdzie odbywała się nauka oraz uporządkowano jedna salę na górze, gdzie umieszczono
przedszkole, które prowadziła Gacka Marta." Dopiero w marcu 1948 r. ukończono remont
przedszkola i zajęcia dla dzieci mogły już odbywać się w dawnym budynku. Kronika szkoły tak wspomina
tamte wydarzenia: 10 września mianowana została do przedszkola ob. Mielimonka Helena. Pracy w
przedszkolu nie mogła rozpocząć, gdyż potrzebny był remont, brak było nie tylko oszklenia, ale i
okien, drzwi, pieców, urządzeń wodociągowych, a natomiast były dziury w dachu i zniszczony komin.
Nieczynny też był wodociąg urządzony na elektryczny ciągnik, czyli motor. Ob. Kierowniczka Szkoły
zwróciła się do Starostwa, ale na to pieniędzy nie było, więc zwróciła się do Wojewódzkiego Komitetu
Zarządzającego F.O.S. ,z którego na ręce wydziału powiatowego przesłano kwotę 400 tys. Dla odbudowy
przedszkola w Babicach (...) Ob. Mielimonka przyjeżdżała z Suminy, gdyż mieszkania tu jeszcze nie
było i nie miała gdzie zamieszkać. W październiku 1949 roku zmarła nagle Helena Mielimonka,
wychowawczyni przedszkola. Dopiero w grudniu została mianowana jej następczyni - Justyna Tatarczyk.
Od roku 1965 r. przedszkolem kierowała Stefania Nocek. Po jej odejściu na emeryturę Rada Gminy Nędza
powierzyła troskę o babickie przedszkole Edycie Łyczek. W prawie siedemdziesięcioletniej historii
przedszkola Edyta Łyczek jest pierwszą jego dyrektorką pochodzącą z Babic. 17 stycznia 2003 r. Rada
Gminy Nędza podjęła uchwałę o likwidacji przedszkola w dotychczasowym budynku i przeniesienia go do
Szkoły Podstawowej w Babicach.
Szkoła podstawowa
Rodowód Szkoły Podstawowej w Babicach, według Augustyna Weltzla, sięga roku 1834. Jednakże niektóre
źródła podają, iż na długo przed tą datą istniała już we wsi szkoła w budynku drewnianym. W
listopadzie 1869 r. budynek szkolny spłonął. W dwa lata później uczniowie zdobywali wiedzę już w
nowym gmachu. W latach trzydziestych naszego stulecia do istniejącego budynku dobudowano skrzydło, w
którym oprócz dwóch pomieszczeń lekcyjnych urządzono mieszkanie dla nauczyciela. W latach 1930-1935,
kiedy trwał remont placówki, zajęcia odbywały się w pobliskiej karczmie. Dzisiejszy wygląd szkoła
zawdzięcza gruntownej przebudowie, którą przeprowadzono w latach 1986-1991. Wtedy funkcję dyrektora
sprawowała pani Małgorzata Rzeczkowska. W tym czasie, kiedy w szkole trwały prace remontowe, zajęcia
lekcyjne prowadzone były w specjalnie przygotowanych kontenerach i w domach prywatnych (m.in. u
Marii Iwaśkow, Stefana Komora, Jerzego Czecha, Emila Dziedziocha, Ernesta Matuszka).
Oto lista pracowników dydaktycznych szkoły Podstawowej w Babicach:
Do 1945 r.: Franz Galuszka, Meis, Olszówka, Porschke, Heinrich Schidek, Anton Wycisk.
W latach 1945-1997 pracę podjęli: (spis według kolejności alfabetycznej)
Zofia Banasik | Lenard (1. V 1946 r. pierwszy pracownik szkoły) |
Róża Chrubasik (dyrektor szkoły) | Alfred Lorenc (długoletni dyrektor szkoły) |
Bernard Depta | Marta Lorenc |
Leon Derkowski | Elżbieta Michalska |
Stefan Drożdżok | Zofia Ochudżawa |
Eugenia Dziwoki | Krystyna Piguła |
Maksymilian Frank | Stefania Proske |
Kornelia Gackowiec | Danuta Rostek |
Agnieszka Gilda, | Róża Ryszka |
Roman Grocholski | Małgorzata Rzeczkowska (dyrektor szkoły) |
Eugeniusz Grzeszczuk | Ilona Sadowska |
Anna Iskała | Piotr Sawicki, |
Jadwiga Mużelak | Regina Sekuła |
Maria Jeskie | Halina Siedlaczek |
Małgorzata Jezusek | Zygmunt Sowa |
Edeltrauda Kalemba | Julia Szczerbak |
ks. Bogdan Kicinger | Zygfryd Tomaszek |
Małgorzata Kocjan | Kazimierz Zawadzki |
Józef Kolorz | Helena Zawisz |
Bronisława Żurowska |
Aktualnie byt szkoły jest zagrożony z powodu niżu demograficznego, który spowodowany jest m.in. emigracją w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.
Ochotnicza Straż Pożarna
Początki straży sięgają 1902 roku. Pierwszym komendantem został nauczyciel Meis, który funkcję tę pełnił w latach 1902-1905. Kolejni to:
- Albert Krasek (1905 - 1912),
- Józef Przybyła (1912 - 1914),
- Jan Gorki (1914 - 1940),
- Stanisław Pielczyk (1940 - 1942),
- Antoni Pocz (1942 - 1945),
- Jan Adam (1945 - 1946),
- Franciszek Górecki (1946 - 1948),
- Alojzy Knura (1948-1953),
- Karol Kałus (1953 - 1978),
- Ernest Matuszek (1978 - 1983),
- Jan Tomala (1983 -
Po II wojnie światowej strażacy oprócz ochrony dóbr mieszkańców troszczyli się również o zapewnienie im rozrywki, np. w maju byli głównymi organizatorami festynów, w karnawale urządzali zabawy taneczne. Warto jeszcze wspomnieć o zaangażowaniu członków straży w życie miejscowego Kościoła. Od 1957 r. babiccy strażacy mają swój sztandar, a poczty sztandarowe uświetniają wszystkie uroczystości kościelne. Strażacy dbają również o porządek podczas procesji, organizowanych z okazji odpustu, kiermaszu, Bożego Ciała czy Dni Krzyżowych. W maju 2002 r. hucznie obchodzono rocznicę stulecia ochotniczej straży pożarnej.
Biblioteka
Babicka Biblioteka postała 1 października 1981 roku jako filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Nędzy. Mieściła się wówczas w dwu pokoikach nad GS-owskim sklepem. Pomieszczenie to nie spełniało wymogów bezpieczeństwa, dlatego w 1986 roku nastąpiła przeprowadzka do specjalnie przygotowanego kontenera. Dopiero w 1992 roku biblioteka otrzymała odpowiednią lokalizację w nowo wyremontowanym budynku szkolnym. W 1994 roku Rada Gminy zmieniła jej statut, czyniąc z niej placówkę samodzielną. Od momentu powstania do chwili obecnej jej pracą kieruje Urszula Kocur.